Amunicja nadkalibrowa

Wśród rodzajów amunicji niszowy, acz intrygujący, obszar zajmuje amunicja nadkalibrowa.

O ile łatwo wyobrazić sobie amunicję podkalibrową, czyli taką, której średnica pocisku jest mniejsza niż średnica wewnętrzna lufy, to trudno w pierwszym momencie zrozumieć ideę amunicji nadkalibrowej, czyli takiej, której pocisk posiada średnicę większą niż średnica wewnętrzna lufy...

Najlepszą metodą zapoznania z tym tematem jest posłużenie się przykładem. Najbardziej znana broń wykorzystująca amunicję nadkalibrową to granatnik RPG.

Ilustracja 1: Granatnik RPG z widoczną wystającą częścią głowicową pocisku o wyraźnie większej średnicy niż średnica prowadnicy [1]

Tak – koncepcja jest prosta. Część prowadząca pocisku tkwi w lufie lub prowadnicy (jak w tym przypadku), natomiast część głowicowa – nadkalibrowa – wystaje na zewnątrz.

Cel zastosowania

Ilustracja 2: Granatnik RPG, obok pocisk [2]

Jak wykorzystuje się amunicję nadkalibrową? Zazwyczaj w taki sposób, jak w podanym przykładzie. Aby możliwe było użycie pocisku z głowicą o dużej objętości. Dzięki temu możemy w niej zmieścić odpowiednią ilość materiału wybuchowego, pirotechnicznego, wkładkę kumulacyjną lub inne elementy, których nie da się zastosować w amunicji o małym kalibrze.

Ostatecznie dość oczywistą sprawą jest to, że strzelanie z granatnika kalibru około 80 mm byłoby problematyczne. Nawet jeśli wyposażymy go w system bezodrzutowy (jak np. Działko bezodrzutowe Carl Gustav), to sam rozmiar wyrzutni będzie jej wadą.

Stabilizacja pocisku

Jedną z wad układu nadkalibrowego jest brak możliwości zastosowania stabilizacji żyroskopowej. Ze względu na to, że duża cześć masy pocisku znajduje się w części głowicowej – połączenie między częścią prowadzącą, a głowicową byłoby narażone na silne obciążenia. Jest to wynik dużej bezwładności głowicy w relacji do części prowadzącej.

Dodatkowo materiał wybuchowy lub wkładki kumulacyjne o dużej średnicy najprawdopodobniej zachowywałyby tendencję do pozostania w pierwotnej pozycji, w czasie gdy obudowa razem z częścią prowadzącą zaczęłaby się obracać. Działoby się tak ze względu na relatywnie duży moment bezwładności części głowicowej, powodujący powstanie sił większych niż tarcie między nimi.

Najczęściej stosuje się więc stabilizację brzechwową.

Stabilizacja brzechwowa polega na wyposażeniu pocisku w lotki na jego końcu. Jest to analogia do strzały łuczniczej lub może bardziej bełtu. Lotki powodują stabilne utrzymanie jednolitego pocisku tak, że jego oś podłużna nie odchyla się przesadnie od wektora prędkości wypadkowej. W przeciwnym razie pocisk kręciłby się jak rzucony kij.

Ilustracja 3: Pocisk granatnika RPG w położeniu marszowym. Widoczne rozłożone stateczniki [3]

W granatach do RPG, po ich wystrzeleniu rozkładają się cztery lotki. Dodatkowo ścięte dla nadania ruchu obrotowego. Ponadto pocisk jest wyposażony w dodatkowy element w tylnej części i lekko odchylone dysze obwodowe. Całość tych rozwiązań ma nadać mu powolny ruch obrotowy.

Odchyłki środka masy od osi pocisku, powodują większe błędy trafienia, niż odchyłki masy całkowitej. Jeśli ktoś spotkał się z osobami uprawiającymi konkurencje strzelectwa precyzyjnego (długodystansowcy, benchrestowcy), to na pewno wie jak wielką uwagę przykładają, do tego, żeby każdy pocisk miał jednakową masę. Wpływa to na celność. Jednak wyważenie pocisków wpływa na celność o wiele bardziej...

Skąd bierze się złe wyważenie? Z braku jednolitości materiału (domieszki stopowe, kawitacje etc.), oraz z uchybień kształtu, ewentualnie nieosiowo umieszczonego materiału wybuchowego lub wkładki kumulacyjnej.

Kiedy pocisk obraca się w sposób wymuszony, odchyłka ciężaru nie znajduje się w przypadkowym miejscu lecz krąży, wokół nadanej osi obrotu. Tym samym błąd jest uśredniany. To tak jakby dodatkowa siła ciągnęła pocisk w bok ale raz w jeden, a za chwilę w przeciwną stronę. Średnio mamy układ stabilny i "wychodzimy na zero". W praktyce te szarpania dają o sobie znać i nigdy nie wyjdziemy na zero. Jednak wprowadzenie obrotu zwiększa skupienie strzałów bardzo znacząco.

Podsumowanie

Amunicja nadkalibrowa pozwala wystrzelić duży pocisk z małej, lekkiej wyrzutni i zmieścić w nim odpowiednią ilość materiału lub inne elementy, których rozmiar nie może zostać zmniejszony.

Materiał filmowy na ten temat:

Źródła grafiki:

[1]http://opforsolutions.com/media/catalog/product/cache/1/image/767x767/9df78eab33525d08d6e5fb8d27136e95/r/p/rpg7_2.jpg [2]http://www.military-today.com/firearms/rpg_7.jpg [3]http://pngimg.com/uploads/rpg/rpg_PNG26650.png

#nadkalibrowa #amunicja #naboje #balistykazewnętrzna #stabilizacja #żyroskopowa #brzechwowa